انواع سندهای ملکی در ایران
انواع سندهای ملکی در ایران
سندهای ملکی در ایران انواع مختلفی دارند که هر یک ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. در اینجا به توضیح انواع سندهای ملکی و ویژگی‌های هر کدام می‌پردازیم:
۱. سند رسمی
این نوع سند که توسط دفاتر اسناد رسمی یا اداره ثبت اسناد و املاک کشور صادر می‌شود، دارای اعتبار قانونی است. سند رسمی به‌راحتی قابلیت استناد در مراجع قضایی را دارد و محتوای آن از لحاظ قانونی معتبر است. ویژگی‌های اصلی سند رسمی عبارتند از:
• تنظیم در دفاتر اسناد رسمی یا سازمان‌های دولتی (مانند اداره ثبت).
• ثبت در دفتر املاک که باعث می‌شود مالکیت فرد در آن به صورت رسمی ثبت و قابل استعلام باشد.
• امنیت بالا از نظر حقوقی و جلوگیری از جعل.
۲. سند عادی
سند عادی معمولاً به سندهایی گفته می‌شود که بدون دخالت دفاتر اسناد رسمی و با توافق بین طرفین تنظیم می‌شوند. این اسناد در برابر مراجع قضایی اعتبار کمتری دارند مگر اینکه امضای دو طرف، گواهی‌های معتبری داشته باشد یا در صورت عدم انکار، تأیید شود. از انواع سند عادی می‌توان به قولنامه، مبایعه‌نامه و سند اجاره اشاره کرد.
۳. سند شش دانگ
سند شش دانگ به سندی گفته می‌شود که مالکیت تمامی قسمت‌های یک ملک را شامل می‌شود. اصطلاح “شش دانگ” به شش جهت ملک (شمال، جنوب، شرق، غرب، بالا و پایین) اشاره دارد و نشان‌دهنده مالکیت کامل فرد بر ملک است. این سند معمولاً رسمی بوده و در دفاتر ثبت اسناد صادر می‌شود.
۴. سند مشاع
سند مشاع به سندی اطلاق می‌شود که مالکیت آن بین چند نفر تقسیم شده است. در سند مشاع، هر یک از مالکان، مالک بخشی از کل ملک (نه یک بخش مجزا) هستند. به عنوان مثال، اگر یک خانه بین سه نفر تقسیم شده باشد، هر کدام مالک یک سوم از کل ملک (نه یک قسمت خاص) خواهند بود.
۵. سند مفروز
سند مفروز، برعکس سند مشاع، به سندی گفته می‌شود که ملک به صورت جداگانه و مستقل تقسیم شده و هر مالک، مالک بخشی مشخص از ملک است. در این نوع سند، ملک مشاع اولیه به قطعات مستقل تقسیم و برای هر قسمت، سندی جداگانه صادر می‌شود.
۶. سند تک برگ
سند تک برگ، سند رسمی جدیدی است که به صورت الکترونیکی و با استانداردهای جدید صادر می‌شود. این سند جایگزین سندهای منگوله‌دار قدیمی شده است. از مزایای سند تک‌برگ می‌توان به امنیت بالا، شفافیت در اطلاعات، سهولت در انجام معاملات و استعلام ساده اشاره کرد.
۷. سند وقفی
سند وقفی به سندی اطلاق می‌شود که مالکیت آن به شخص حقیقی یا حقوقی تعلق ندارد و وقف امور خیریه یا مذهبی شده است. این نوع سندها معمولاً برای ملک‌هایی صادر می‌شود که در وقف‌نامه ذکر شده‌اند و به نفع عمومی وقف شده‌اند. املاک دارای سند وقفی تحت نظارت اداره اوقاف و امور خیریه قرار دارند.
۸. سند عرصه و اعیان
در این نوع سند، عرصه به زمین و اعیان به بنا و ساختمان احداث‌شده بر روی آن اشاره دارد. ممکن است مالکیت عرصه و اعیان متفاوت باشد. به عنوان مثال، ممکن است زمینی وقفی یا برای ارگان خاصی باشد ولی بنای ساخته شده بر روی آن، متعلق به شخص دیگری باشد مثل ساختمانهای مسکن مهر.
۹. سند ورثه‌ای
این سند زمانی صادر می‌شود که مالک یک ملک فوت کرده و وارثان او هنوز تقسیم ارث را انجام نداده‌اند. در این صورت، سند ورثه‌ای به نام تمامی وراث صادر می‌شود و آنها به‌طور مشترک مالک ملک هستند تا زمانی که سند به‌صورت رسمی به نام یکی از وراث یا شخص دیگری منتقل شود.
۱۰. سندهای اوقافی
سندهای اوقافی شامل ملک‌هایی می‌شوند که مالکیت آنها به صورت وقف است و اداره آنها توسط سازمان اوقاف و امور خیریه مدیریت می‌شود. این نوع ملک‌ها فقط با اجازه این سازمان می‌توانند خرید و فروش شوند و باید قوانین خاص وقف را رعایت کنند.
۱۱. سند مشروط
این سند برای ملکی صادر می‌شود که به دلایلی خاص، محدودیت‌هایی در استفاده یا فروش آن وجود دارد. این محدودیت‌ها می‌توانند به دلایل قانونی، امنیتی، یا مسائل مربوط به موقعیت ملک باشد.
۱۲. سند ملکی معارض
این سند به سندی گفته می‌شود که برای یک ملک، دو یا چند سند متعارض صادر شده باشد. این نوع سند معمولاً در نتیجه اشتباهات اداری یا نزاعات بین مالکان به وجود می‌آید. در این موارد، موضوع از طریق مراجع قضایی حل و فصل می‌شود تا سند نهایی و معتبر تعیین گردد.
۱۳. سند ملکی قولنامه‌ای
سند قولنامه‌ای یک سند غیررسمی است که معمولاً در زمان خرید و فروش ملک برای ثبت توافق طرفین و پیش از تنظیم سند رسمی استفاده می‌شود. این نوع سند بیشتر برای اطمینان از انجام معامله استفاده شده و معمولاً اعتبار قانونی کمتری نسبت به سند رسمی دارد.
۱۴. سند ملکی منگوله‌دار
این نوع سند، که در گذشته بیشتر استفاده می‌شد، به اسنادی اشاره دارد که با مهر و موم رسمی (منگوله) تأیید می‌شدند. این نوع سندها در سیستم جدید به سندهای تک‌برگ تبدیل شده‌اند و دیگر صادر نمی‌شوند.
این موارد مهم‌ترین انواع سندهای ملکی در ایران هستند. هر نوع سند می‌تواند ویژگی‌ها و محدودیت‌های خاصی داشته باشد که هنگام انجام معاملات ملکی باید به آنها توجه شود.
